lunes, 9 de mayo de 2011

HINO GALEGO




Como continuación a introducción do epígrafe, sitúo os textos que completan canto poido ofrecer sobre o mesmo, según sigue:

-Deus Fratresque Galaecia.
- " " " , con texto a mesma altura o marxen da letra do hinno.
-O hino galego de Alfredo Brañas.
-Hino galego, partitura. Cartulina espallada pola cidade compoldstelá e outras
localidades e bisbarras galegas.

A transcripción non é manual, sinon mecánica. Disculpade si algunha non sae ben lexible. Facilitaréi fotocopia a quen ma pida.
Miguel

jueves, 5 de mayo de 2011

Introducción o Himno galego.

LOS HIMNOS GALLEGOS

El “DEUS FRATRESQUE GALLAECIA

Aquel Felipe Cimadevila era entonces el entusiasmo en vibración. Oyéndole hablar de regionalismo sentía uno todo el ardor patriótico de los héroes.
La liberación de Galicia de la influencia capital tenía que ser inmediata, rápida. La patria de Pardo de Cela no podía no podía seguir aherrojada un día más por la tiranía burocrática y madrileña.
La juventud gallega debía juramentarse, porque el vandalismo caciquil exigía la formación de una nueva Hermandad. Todo el que sintiese correr por sus venas sangre celta no debía dar un paso más en la vereda de la vida sin acuciar sus esfuerzos para destruir el inri denigrante, que es un estigma para la raza, y quemar el madero vergonzante en que el caciquismo pretende inmolar al pobre pueblo galaico ahíto de miseria y de dolor.
La salvación de Galicia es una cosa sencillísima. Felpe Cimadevila no conocía la palabra dificultad. Su entusiasmo juvenil se envolvía en el optimismo azul de las empresas fáciles.
Los obstáculos se vencen… salvándolos, y para redimir a Galicia sólo se necesitaba un factor: . Un patriotismo vil, masculino, todo acometividad.
Por aquella época-hace ya algunos años- reuníase por las rúas compostelanas un grupo de rapaces cultos y estudiosos, todos regionalistas entusiastas, exaltados. Felipe Cimadevila, Inocencio Amigo, Victoriano Freire, Ángel y Santiago Rey… Yo los acompañaba.
Todas nuestras conversaciones recaían invariablemente en el regionalismo, que era para nosotros un tema obsesionante e imprescindible. Un alimento espiritual que daba savia a nuestros entusiasmos mozos, galaicos y liberadores.
Todo el que no era regionalista no podía convivir con nosotros. Se le consideraba plaza enemiga, y se emprenda con él un sitio formidable4, demoledor. Felipe Cimadevila, agresivo y punzante, era siempre el que disparaba primero. Y cuando con su dialéctica ardiente y patriótica había abierto brecha, despiadados, nos lanzábamos todos al asalto, con el mismo ardor bélico con que antaño arremetían los hermandinos contra los castillos feudales.
Y la pobre víctima, extenuada, abatida, aplastada bajo aquel aluvión de razones cáusticas y argumentos contundentes, vencida y maltratada, huía de nosotros, haciendo protestas de regionalismo y renegando de sus apóstoles.
Éramos unos propagandísticos formidables, estupendos. No había centralista, por relapso que fuera, que se viese libre de nuestras acometidas.
Estábamos en vías de conquistar a Santiago para el regionalismo. Y ya sabían los santiagueses lo que se hacían; porque en nuestros cálculos entraba que Compostela debía ser lo que en otro tiempo había sido: la capital de Galicia autónoma.
Felipe Cimadevila así lo proclamaba. Nosotros asentíamos entusiasmados.
_____________



Un día paseábamos por la verde campiña santiaguesa, que esmalta la plata del Sarela. Inocencio Amigo con entonación tribunicia nos leía el último discurso de Mella. Mella era nuestro mentor en el presente, y Brañas en el pasado.
En aquella oración, el principio de la oratoria española sobre el centralismo todo el peso abrumador de su palabra de fuego, todo el caudal inmenso de sus conocimientos históricos, de su dialéctico de prodigio.
Nosotros escuchábamos absortos, con la religiosa atención del creyente.
Yo no sé lo que pasó en el alma de Felipe Cimadevila, que extrañas ideas asaltaron su mente, qué hechos gloriosos evocó en su espíritu el verbo clásico y rotundo de D, Juan Vázquez Mella.
Transfigurada, enérgico, con su diestra a lo alto como si arrojara un apóstrofe sobre el apocamiento de la raza, declamó una poesía gallega, vibrante, vindicadora, que era un llamamiento a la patria humillada, un grito guerrero, nuncio de una aurora de esperanzas y de libertad en la noche de la opresión y de la injusticia.
Sus rudos acentos adquirían no sé qué insólita magnificencia en el silencio plácido de aquellos campos verdes y tristes, que un tiempo temblaron bajo las heroicas armaduras de las mesnadas que capitaneaban los arzobispos guerreros.
Lo escuchábamos asombrados. Luego que terminó indagamos llenos de curiosidad:
-¿Qué es eso?
El himno de Brañas.
Nosotros, devotos de Brañas, , no lo conocíamos, ni siquiera habíamos oído hablar de él. Volvimos a preguntar llenos de extrañeza
-¿El himno de Brañas, dices?
Impaciente y triunfal contestó: -Sí, de Brañas, de Alfredo Brañas. Es el Deus Fratresque.
-Y en dónde se publicó ese himno, en que sitio, lo has leído?
-No sé, no recuerdo, hace muchos años que lo conozco.
Aquel himno admirable, gloriosamente regionalista, era definitivo, único. En la literatura galaica no había nada igual.
Allí mismo acordó la asamblea regionalista ponerle música y editarlo. No sabíamos que hubiese ningún otro himno gallego y autonomista y queríamos darle uno a nuestra patria, pues considerábamos ese servicio trascendental y necesario, para revolucionar los estratos psíquicos de la raza, para despertar su energía que reposa en el sueño ancestral de la inacción y de la muerte.
Se trató de elegir al músico. Todos señalaron a Luis Taibo, mi hermano. Yo opuse reparos:
Señores, mi hermano se halla muy lejos, en Méjico; y aunque él es ante todo artista, músico, allí es médico, que aquellas tierras no puede irse ciertamente a cultivar arte.
No valieron mis excusas. Al día siguiente salía una carta para la capital mejicana solicitando unas notas cálidas para aquella letra heroica.
Algún tiempo después se recibía la música y una carta que entre otras cosas decía:
“Al escribir la música del himno me propuse hacer una cosa fácil para todos los oídos, adaptable a la extensión de la generalidad de las voces, de carácter viril y guerrero como lo demanda el espíritu de la letra, y para que pueda ser cantado por gran número de voces al “unis” como debe serlo todo himno popular; y por último para que sea interpretado con acompañamiento de piano o sin él. Del acompañamiento de piano puede hacer lo que quieran para la banda y orquesta.”
Más tarde, en las librerías compostelanas y en las principales de Galicia, se leía en gruesos caracteres: mercade o hino galego”.
Ha pasado ya mucho tiempo. Aquellos entrañables y buenos amigos se han desparramado por el mundo. Sobre ellos ha gravitado también el trágico sino que pesa sobre la raza, impeliéndola a las tristezas desoladas de la emigración.
Sólo Felipe Cimadevila y yo vivimos en Galicia…
En enero último lo encontré en Orense. Ya no cree que Santiago pueda ser algún día la capital de Galicia. Ya no vi v ve en aquel ambiente de controversia. Ahora anide teme ya sus ataques. Sobre el fuego de su alma brava me pareció había caído, con el tiempo, la losa de los sueños, apagando sus entusiasmos.
El fue en Orense mi guía y preceptor. Ya lo habíamos visto todo. Faltaba el puente y el río. Y fuimos allí, calle del Progreso abajo.
Llegamos a la orilla del Miño. Exhalaba el día su postrer suspiro de luz. Un suspiro melancólico, apagado por los cendales bretemosos que caían del cielo a la campiña orensana, suavemente, con aquella tierna suavidad con que cae el velo nupcial sobre las carnes en flor de las vírgenes.
Estamos sobre unas peñas, callados, silenciosos, al pie del exvoto de corazones enamorados ofrecieron a las ondinas del Miñol para que velasen por la inmortalidad de Curros Enríquez, el poeta de la lira torva.
Felipe Cimadevila empezó a entonar en voz baja el Deus Fratresque. Yo, instintivamente, le imité. De pronto, sin quererlo, nuestras voces subieron de tono. Y descubiertos, con fervorosa unción, desgranamos sobre la oscura sobrehaz del Miño, aquellas notas solemnes, majestuosas, que al perderse en lad de la tarde, parecían herir el alma del paisaje, el alma del río, el alma de las brétemas, el alma gallega, levantando un eco de rabia y de dolor…
Victoriano Taibo García
(De “El Eco de Santiago).

Sin data.



Polas transcripcións: Miguel.

Poesía

A ESTRADA DA LIBERTADE
Unha estrada na terra e outra no mar:
os ajotados
cos ollos embazados
camiñan de vagar.
Mulleres esquecidas,
nenos nus,
pobres vellas espidas,
carnes aterecidas
sin amore e sin pan, sin achego e sin luz;
o feije familiar esvencellado,
as leiras ermas, ermas as searas,
a esclavitú nos corpos e as esclavitú nas almas.
No chao abandonado
nin un latejo ergueito
de santa rebelión,
nas almas e nos corpos nin un feito
que señale o camiño de sol da redenzón.
Unha estrada na terra e outra no mar:
os ajotados
cos ollos embazados
camiñan de vagar.
¡Oh terra asoballada sin patria e sin fogar!
Para ti nunca houbo lei nin justicia nin dor.
Buscando pan e amor
van as errantes ordas
abaifadas, famintas, sin ventura,
a tirarse as súas lordas
baixo a estrana quentura
d’outro sol.
¡Raza pacente e mol!
Si ja n’atura
o teu ben tanto mal,
e o lobo baija o val,
tu rube a serra
que a labarada ardente e trágica do facho
envolva n’un refacho
de fogo dardejante, de chamas e de luz
as laceiras da Terra
¡Irmaos queimemos ista cruz!

Victoriano Taibo A Nosa Terra. Número 95. Páxina 5.
Repítese en: Xornal “El Pueblo Gallego”, 01-01-1928. 1ª. Páxina.
Do libro “Abrente”. Páxina 84.

domingo, 1 de mayo de 2011

PODERÁN AS CADEAS...

PODERÁN AS CADEAS…


Poderán as cadeas
Agrilloal-os peitos
encol dos rejos corpos
gravitarán-os ferros,
os brazos, apreijados
polo asoballamento,
inermes e cinguidos
p’ra os varudos intentos,
serán injustamente
submetidos e opresos.

Mail-as santas ideas,
os sagros pensamentos,
ninguén pode cinguil-os,
ninguén pode coutal-os: nin Deus mesmo.

Poderán-os escuros,
d'inxusticia famentos,
asoballal-as almas
no ruin choementoo;
e sobre das concencias
deixar sentil-o peso
brutal da lei sin Lei,
que estoumiña o Dereito
entre as paredes mouras
do miserable encerro.

Mail-as outas ideas,
os sagros pensamentos,
ninguén pode cinguil-os,
ninguén pode coutalos: nin Deus mesmo.

Oh nobres luitadores
dos meus garridos eidos!
C’os nosos peitos fortes
fundidos nun só peito,
s'hai que cair cahiamos
crebando o duro ferro,
e no chan benamado
deixémol-o regueiro
de luz de Libertade,
e na abirta, a semente do Dereito.

Poil-as ideas santas,
os sagros pensamentos,
ninguén pode cinguil-os,
ninguén pode coutalos: nin Deus mesmo.

Victoriano Taibo

Dedicada a Lois Peña Novo, abogado e político compostelán, morto prematuramente.


Publicado en: A Nosa Terra” 15-05-1922. Núm. 163.Páxina 6
Rexurdimento 1923. Páxina 2
Terra. Bos Aires 25-07-1923. Ano I. Núm. 2.
A Nosa Terra 13-10-1935. Núm.386. Páxina primeira. *
Alborada. Bos Aires. Nadal 1957. Núm. 167. Ano XXXIII. Päxina 47*
• Sin guións e trocando a “j” pola “x”.

Pola transcripción: Miguel.

LUIS TAIBO GARCÍA. Biografía/Obra

Texto publicado en castelán, no Boletín da Real Academia Galega, Septiembre 1955, Número 301-304. Páxinas 8-9-10, baixo a rúbrica de “Letras de duelo”, notificando o pasamento do pianista, compositor e médico:

LUIS TAIBO GARCÍA

Nado en Santiago de Compostela o 27 de abril de 1877. Morto nacidade de México capital o 17-04-1954. Desde a súa infancia fixo con singular aproveitamento estudos de solfexo e piano con D. Juan Trallero, lembrado mestre de capela da Catedral de Santiago.
Cursóu a carreira eclesiástica completa, pero a súa vocación conduciulle ao humanitario campo doutro sacerdocio: o da mediciña; e como Pondal, Leiras Pulpeiro, Barcia Caballero e Castelao foi artista e médico .
Desempeñóu este cargo no Hospital Real e o Manicomio de Conxo. (1) Emigrado a México en maio de 1908. (2)
Na populosa capital mexicana, despois de prestigiar o seu concorrido consultorio, foi durante longos anos médico agregado á Embaixada de España, director xeral da Cruz Vermella Española en México, cardiólogo do Sanatorio Español e médico pertenecente a Beneficencia Española.
Ao rematar os seus estudos eclesiásticos estreábase na basílica compostelá unha misa a gran orquestra da súa autoría; e sendo estudante de Mediciña dirixiu un orfeón de sesenta voces, composta na súa totalidade de escolares procedentes de Vasconia e Navarra- Orfeón Vasco-navarro-, que deu concertos en Santiago, A Coruña, Ourense e outras cidades galegas.
Nesta época os orfeóns de Galicia cantan as súas obras “Adios, ríos, adios, fontes”, “Como chove miudiño” e “Cantan os galos o día”. As bandas e orquestras interpretan as súas muiñeiras “Carmeliña”, “O rillote” e “A troula”.
En concertos e veladas figuraban entón as súas baladas para canto e piano, “Campás de Bastabales” e “Noites de vrao”, editadas pola casa Mozart, de Barcelona en 1930.
Sonlle premiadas varias obras, entre elas unha quenda de valses, titulada “Choiva de estrelas”, en concurso aberto polo Heraldo de Madrid, dada a coñecer pola banda municipal de Santiago; un “Scherzo para violoncello e piano”, na filarmónica de Santa Cecilia de Cádiz; e unha “Tarantela” para orfeón, en Pontevedra.
Isto é, a grandes liñas, o máis saínte da obra da súa primeira mocidade, que o rodeou nesta terra, de merecido prestixio, incorporando o seu nome ao acervo dos nosos máis destacados compositores racionáis.(3)
En 1926, o orfeón “O Eco” da Coruña, transformado en coral polifónica, estrea “Madrigalesca”, mentres o cuarteto que o notable violinista Sr. Corvino, inclúe nos programas dos seus celebrados concertos, a súa fermosa e delicada “Serenata Española”.
A estas composicións aínda habemos de engadir, en música polifónica para cuarteto vocal, “Cantarche hei, Galicia”, “Escoitade, escoitade!” e “A morte do Poeta”. E para orfeón “Río arriba, río abaixo” e “Voume”. Citaremos tamén o himno a San Pedro Mesonzo” e o “Deus Fratresque” , chamado de Brañas, por ser este insigne galego o autor da letra.
A última etapa do seu extenso labor artístico estivo de cheo consagrada á música de cámara. A ela pertencen os súas “Célticas” números 1 e 2, estreadas na Sala Wagner, en dos concertos da Sociedad de Música de Cámara de México; o cuarteto de corda número 3; a suite sinfónica “Galaica” dada a coñecer o 20 de xullo de 1953 no Teatro Avenida de Buenos Aires, e interpretada pola orquestra de Radio do Estado arxentino, que dirixe o mestre Washington Castro, e outras que figuran no arquivo musical do finado compositor, que no seu día pasarán a engrosar os fondos da nosa Academia, segundo disposición testamentaria.
Bo pianista, os seus concertos de música clásica por radio, eran esperados en México con ansiedade e escoitados con interese.
Escribíu numerosos traballos de crítica e sobre temas do folclore musical galego. Pronuncióu varias conferencias, entre elas, unha sobre literatura galega no Museo Nacional de México. (4)
Nos postremeiros anos da súa vida laboriosa e frutífera, colaboraba na revista médica que o famoso oftalmólogo español doutor Castroviejo, fundóu en Nova York.
Era socio correspondente desta Real Academia Galega.
A súa mala fortuna privoulle de realizar o seu último soño: pasar os últimos días da súa vida á beira dos seus, exhalar o seu postrer suspiro no colo da súa terra natal.
Nas súas composicións latexa o seu acendrado amor a Galicia, hondamente sentido durante 48 anos de exilio voluntario, de dor de ausencia, de dor de saudade na súa máis fondo e transcendente valor, en función creadora, coa alma e os ollos postos na súa terra, que foi para el a razón da súa existencia e a fonte de inspiración onde quixo mitigar a súa sede de artista amante e ilusionado.

(1) 23-12-1906.Semanario de Villagarcía “Diario de Arosa”, dirixido a Luis Taibo García. Moaña. Meira, con franqueo, sin estampillar.
(2) 15-05-1919. A Nosa Terra. Anuncia a volta de México. O retorno non foi longo. Sin datos da duración que debéu ser corta.
(3) Hai unha relación máis amplia da que aparece nesta biografía.
(4) Téñense algunhas, máis ben pouquiñas.


==============================

ESTADO DA SÚA OBRA MÚSICAL COÑECIDA. DA CREADA EN MÉXICO, DONDE RESIDÍU TANTOS ANOS, PRÁCTICAMENTE DESCOÑÉCESE TODO E HAINA QUE DAR POR PERDA, E NO MELLOR DO CASO, EN IÑOTO PARADOIRO.

O B R A S/ MÚSICA DE/ PARTITURA/ OBSERVACIÓNS
A CASA DOS LOUREIROS Canto e piano Non hai Interpretada por los orfeones “El Eco” , La Coruña y el de Ourense.
A TROULA Muiñeira Non hai Sin referencias. (1)
ADIOS RÍOS, A DIOS FONTES Canción galega Fotocopia
CAMPANAS DE BASTABALES Balada para canto e piano.
Canción galega. Fotocopia
CANTAN OS GALOS Non hai. Disco Philips. 436 810 PE. Coral Polifònica “El Eco” 4´06´´.
06-09-1958. Tamén na cena de “honra” a un home morto no 1975.
CANTART´ EI, GALICIA Non hai. Sin referencias.
CANTO, RITMO Violín y piano (2)
CARMELIÑA Muiñeira.Danza Galaica núm.1 Fotocopia (1)
CELTIGA Número 1
I.Amanecer “Adagio”
II.Peregrinos en Compostela “Moderato”
III. Canto de Pandero “Allegro”
IV. Alalá “Adagio”
V. Danza Galaica “Vivace” Non hai. Para piano, violín, viola y cello. Sin referencias.
31-07-1932. Concerto na Sociedad de Música de Cámara de México.
CELTIGA Número 2 (3)
I. Adagio.
II. Modersto.
III. Andantino. Vivace. Non hai. Para piano, violín, viola y cello. Sin referencias. Concerto na Sociedad de Música de Cámara ce México
COMO CHOVE MIUDIÑO (2)
CONCIERTO BREVE Cello y piano (2)
CUARTETO NUM.1 EN DO (2)
CUARTETO NUM.2 EN RE (2)
DANZA GALAICA Número 1 Non hai. Sin referencias. ¿ Poida que sexa “Céltiga núm.1”?.
DANZA GALAICA Número 2 Non hai. Sin referenicas. ¿. Poida que sexa “Céltiga núm. 2”?.
Descoñecido Misa a grande orquesta Non hai. Sin referencias
Descoñecido Himno a San Pedro Mesonzo Non hai. Sin referencias
Descoñecido Scherzo. Violoncello e piano Non hai. Sin referencias
DESPEDIDA DO EMIGRANTE Non hai. Disco Philips 436 811 PE. Coral Polifónica “El Eco” 3´20´´
DEUS FRATRESQUE GALLAECIA Himno Non hai. Copia nunha tarxeta de imprenta, feita seguramente para espallar a súa difusión. Letra: Alfredo Brañas Menéndez (1859-1900) Pódese escoitar en: http://www.ociotube.com/video/youtube/q1LFQYrGRUM/suso-vaamonde-deus-fratresque-gallaecia, de Suso Vaamonde, pero non se respeta a súa música, según teño entendido.

¡ESCOITADE, ESCOITADE! Non hai. 20-11-1965. Interpretado Conjunto Artístico Galego “BREOGÄN”, de Bos Aires
GALAICA Suite sinfónica Fotocopia.Son moitas follas. Vense erros na numeración, posiblemente motivados ao momento de reproducila.

LA MAJA DE LOS CLAVELES Violín y piano (2)
LA MUERTE DEL POETA Non hai. Sin referencias.
LLUVIA DE ESTRELLAS Valses Non hai. Sin referencias.
MADRIGALESCAS Coral polifónica Non hai. Estrenada en el Rosalía de Castro, por el orfeón “El Eco”
NOCTURNO Balada para canto e piano Orixinal. Compartida con “Noites de vran” Letra Aurelio Ribalta y Copete (1864-1940).
NOITES DE VRAN Seguramente é a mesma que a precedente. Orixinal. Compartida con “Nocturno”
O RILLOTE Muiñeira. Danza Galaica núm. 2 Fotocopia (1)
O SACRETO Canción galega Fotocopia
QUINTETO PARA INSTRUMENTOS DE VIENTO (2)
REQUIEBRO Violín y piano (2)
RÍO ARRIBA, RÍO ABAIXO Non hai. Sin referencias.
SERENATA ESPAÑOLA Concierto. Spanish Serenade Fotocopia
SUITE Violín y piano (2)
TARANTELA Orfeón Non hai. Sin referencias.
VISITOR REGIO Zarzuela Non hai. Estreada en Santiago sendo estudiante de Mediciña.
VOUME Balada para canto y piano Non hai. Interpretada por los orfeones “El Eco” , A Coruña e o de Ourense.


Hai unha nota, sin concretar, referida a varios títulos que di: “Publicó la Casa Mozart, de Barcelona. Ano 30”.
(1).- Medradas para os concertos dos “Hermanos Aguilar” na súa xeira pola América.
(2) Sacados da Enciclopedia Galega. Tomo XXIX. Páxina 37. Tamén Enciclopedia Galega Universal e Guieiro Cultural citan algunhas destas obras. Descoñezo a fiabilidade destos datos ou si foron copiados dunhas para as outras.
(3) En alguna crónica fálase tamén da número 3, pero sin que se poidan aportar máis datos.

Nota.- Os datos que anteceden están contidos nun formato tabla que, o "pegalos" quedaron mui deturpados, sin respetar fileiras nin columnas.

Vindeiras datas verei de situar o "DEUS FRATRESQUE GALLAECIA", coa partitura existentes e comentarios do seu tempo.

Pola transcripción. Miguel.

"ABRENTE" Versos galegos. Ano 1922 Victoriano¡ Taibo García.

Aquilo que eu arelo
onde estará, Siñor?
Cicais tremelucindo
na raiola do sol,
ou ben n'unha cantiga
do triste rousinol.

Poida seja arrecendo
no cáliz d'unha flor,
cicais seja ledicia,
poida que seja dor,
quizaves só exista
nos cantos segredos do meu corazón!

Pola transcripción literal. Miguel.

Quixen poñer estes versos en "Twitter", para tratar de estrenarme nesta rede e non fun capaz. A noitiña, si consigo falar co meu compañeiro, seguramente xapoida facelo axeitadamente.

viernes, 22 de abril de 2011

CONTOS PEQUENOS-Victoriano Taibo García

Según tiña dito, como remate o asunto do epígrafe, dóu as solucións as adiviñanzas, como sigue:

                     Conto                                              resposta   
--  "O burriño e mail-o porco"........................   A miñoca.
--  "O lagarto e mail-o sapo" .........................  O ovo.
--  "O decreto" .............................................  A amora.
--  "O achar"..................................................O novelo (castelán: ovillo)
--  "Para quén cantóu o cucorréi? " ................ O gorgullo (castelán: gorgojo) e o mosquito.
--  "A noz" ....................................................A chave.
--  "O chufón e o vanidoso" ............................ O burato ou furado.

Os resultados figuran o dorso de cada conto con adiviñanza.

Pola transcripción, Miguel.